Ä°ÅŸ sözleÅŸmesinin bazı durumlarda devam etmesi, iÅŸçi veya iÅŸveren için mümkün olmayabilir.
Bildirimsiz fesih, 4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu 24 ve 25 maddelerinde düzenlenmiÅŸ olup, bu durumda, ihbar (bildirim) süresinin sonuna kadar beklenmesi mümkün olmaz.
4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu’nun 24. ve 25. maddelerinde düzenlenen haklı nedenle derhal fesih hakkı ile iÅŸ sözleÅŸmesinin sona erdirilmesinde haklı bir nedenin varlığı aranmaktadır.
Haklı sebeple feshedilecek iÅŸ sözleÅŸmesinin belirli veya belirsiz süreli olmasının herhangi bir önemi yoktur. Fakat, iÅŸ sözleÅŸmesinin feshedilmesi için mutlaka feshin diÄŸer tarafa bildirilmesi gerekir. Yoksa, sadece ortada haklı bir nedenin varlığı yeterli deÄŸildir. Ayrıca bildirim de gereklidir.
4857 sayılı Kanunun 17. maddesinin uygulanması ve fesih bildirim süresine uyulmadığı için ihbar tazminatı ödenmesi, ayrıca kanuni ÅŸartların var olması halinde de ayrıca kıdem tazminatı ödenmesi gündeme gelir.
4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu’nun 26. maddesinde “24 ve 25’nci maddelerde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak iÅŸçi veya iÅŸveren için tanınmış olan sözleÅŸmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeÅŸit davranışlarda bulunduÄŸunu diÄŸer tarafın öÄŸrendiÄŸi günden baÅŸlayarak altı iÅŸ günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleÅŸmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak iÅŸçinin olayda maddi çıkar saÄŸlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz. “Hükmü bulunmaktadır.
Yani, 4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu’nun 24 ve 25’nci maddelerde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak iÅŸçi ve iÅŸveren için tanınmış olan sözleÅŸmeyi fesih yetkisi için iki hak düÅŸürücü süre söz konusudur; öÄŸrenme gününden baÅŸlayarak altı iÅŸgünü ve olaydan itibaren bir yıl. 1475 sayılı Kanundan aynen aktarılan bu maddeye yeni metinde bir ekleme yapılmış ve iÅŸçinin maddi bir çıkar saÄŸlaması durumunda bu bir yıllık hak düÅŸürücü sürenin uygulanmayacağı belirtilmiÅŸtir. Buna göre, iÅŸçinin kendisine maddi çıkar saÄŸlayacak bir yolsuzluk yaptığının, aradan bir yıl geçtikten sonra öÄŸrenilmesi veya anlaşılması durumunda da sözleÅŸmesi 25’nci maddenin (II) numaralı bendi uyarınca feshedilebilecektir.
Bu haller sebebiyle iÅŸçi yahut iÅŸverenden iÅŸ sözleÅŸmesini yukarıdaki fıkrada öngörülen süre içinde feshedenlerin diÄŸer taraftan tazminat hakları saklıdır.
Disiplin kuruluna sevk edilen olaylarda, Ä°ÅŸ Kanunu’nun öngördüÄŸü 6 iÅŸ günlük hak düÅŸürücü süre disiplin kurulunun kararından itibaren iÅŸlemeye baÅŸlar (Yargıtay 9. HD. E. 1987/8467, K. 1987/9118, T.15.10.1987.) Bu haller sebebiyle iÅŸçi yahut iÅŸverenden iÅŸ sözleÅŸmesini yukarıdaki fıkranın süresi içinde feshedenlerin diÄŸer taraftan tazminat hakları saklıdır.
Taraflardan birinin, haklı bir nedeni olmadığı halde iÅŸ sözleÅŸmesini derhal fesih bildirimi ile sona erdirmesi halinde, akdin feshi geçerli olacak ancak, haksız fesih niteliÄŸinde kabul edilecektir. Bu durumda, haklı bir nedeni olmadığı halde iÅŸ sözleÅŸmesi derhal fesih bildirimi ile iÅŸçi tarafından feshedilmiÅŸse iÅŸçiye herhangi bir kıdem tazminatı ödenmeyecek, iÅŸverenin talep etmesi halinde ayrıca iÅŸçi iÅŸverene ihbar tazminatı ödeyecektir.
EÄŸer, haklı bir neden olmadığı halde iÅŸ sözleÅŸmesi derhal fesih bildirimi ile iÅŸveren tarafından feshedilmiÅŸse iÅŸçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmesi gerekecektir. Ä°ÅŸçinin 4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu’nun 18-21’nci maddelerinde düzenlenen iÅŸ güvencesine iliÅŸkin koruyucu hükümler kapsamında olması halinde ise iÅŸ sözleÅŸmesi feshedilen iÅŸçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediÄŸi veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile, fesih bildiriminin tebliÄŸi tarihinden itibaren bir ay içinde iÅŸ mahkemesinde dava açabilecektir. Bu durumda, feshin haklı bir nedene dayanmadığı anlaşılırsa, savunma alınmamış ve geçerli neden yoksa, iÅŸçi iÅŸe iade edilecektir.
Uygulamada, 24 ve 25. maddelere göre yapılan fesihlerde kıdem-ihbar tazminatı ödenmeyeceÄŸi düÅŸüncesi hakimdir.
Oysa ki, sadece 25/II fıkrası uyarınca iÅŸ sözleÅŸmesinin iÅŸveren tarafından “Ä°ÅŸçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” nedeniyle feshi halinde kıdem ve ihbar tazminatı ödenmesi gerekmemektedir.
Buna göre;
“a) Ä°ÅŸ sözleÅŸmesi yapıldığı sırada bu sözleÅŸmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya ÅŸartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduÄŸunu ileri sürerek, yahut gerçeÄŸe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek iÅŸçinin iÅŸvereni yanıltması.
b) Ä°ÅŸçinin, iÅŸveren yahut bunların aile üyelerinden birinin ÅŸeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut iÅŸveren hakkında ÅŸeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.
c) Ä°ÅŸçinin iÅŸverenin baÅŸka bir iÅŸçisine cinsel tacizde bulunması.
d) Ä°ÅŸçinin iÅŸverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut iÅŸverenin baÅŸka iÅŸçisine sataÅŸması veya 84’üncü maddeye aykırı hareket etmesi.
e) Ä°ÅŸçinin, iÅŸverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, iÅŸverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doÄŸruluk ve baÄŸlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) Ä°ÅŸçinin, iÅŸyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç iÅŸlemesi.
g) Ä°ÅŸçinin iÅŸverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki iÅŸgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iÅŸ günü, yahut bir ayda üç iÅŸgünü iÅŸine devam etmemesi.
h) Ä°ÅŸçinin yapmakla ödevli bulunduÄŸu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) Ä°ÅŸçinin kendi isteÄŸi veya savsaması yüzünden iÅŸin güvenliÄŸini tehlikeye düÅŸürmesi, iÅŸyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya baÅŸka eÅŸya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uÄŸratması.”
Durumlarında kıdem ve ihbar tazminatı ödenmez.
Yani, gerek 4857 sayılı Kanunun 24. maddesi ve gerekse de 4857/25-I, III ve IV. maddeleri uyarınca yapılacak fesihlerde kıdem tazminatının ödenmesi, ancak ihbar tazminatının ödenmemesi gerekmektedir.
Buna göre, iÅŸçinin 24/III veya 25/III göre iÅŸyerinde iÅŸin 1 haftadan fazla süreli iÅŸin durmasını saÄŸlayacak zorlayıcı sebep çıkması olgusu Dünya SaÄŸlık Örgütünün Kararı ve tüm dünyayı etkileyecek ÅŸekilde gerçekliÄŸi kabul edilen covid19 virüs salgını nedeniyle iÅŸ akdinin derhal feshi halinde geçerli nedenle fesih gerçekleÅŸmiÅŸ olacağından Ä°HBAR TAZMÄ°NATI ÖDENMEYECEK AMA KIDEM TAZMÄ°NATLARI ÖDENECEKTÄ°R.
Av.TaÅŸer KARA